kutubhona

سَتُدْعَوْنَ إِلَى قَوْمٍ أُوْلِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ

«Яқинда сизлар куч-қувват эгалари булган бир қавм (билан жанг қилиш)га даъват этилурсизлар. (Ўшанда ё) улар билан уришурсизлар, ёки улар Исломга кирурлар» [Фатҳ 16]

Яъни Исломга кирмагунларича уришурсизлар. Бу оят Росулуллоҳ с.а.в. жанг қилган араб бутпарастлари ҳақида нозил бўлди. Бу оят араб мушриклари Исломга киришмаса уларга қарши жанг қилиниши лозимлигига далил бўлди. Ҳасандан ушбуни ривоят қилинди:

«أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ A أَنْ يُقَاتَلَ الْعَرَبُ عَلَى الإِسْلاَمِ، وَلاَ يُقْبَلَ مِنْهُمْ غَيْرُهُ، وَأَمَرَ أَنْ يُقَاتَلَ أَهْلُ الْكِتَابِ حَتَّى يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ»

«Росулуллоҳ с.а.в. Исломга киришмаса арабларга қарши жанг қилишни, улардан бундан бошқасини қабул қилмасликни буюрдилар. Пайғамбаримиз аҳли китобга қарши то улар хорланган ҳолда ўз қўллари билан жизя бермагунларигача жанг қилишни буюрдилар». Абу Убайд деди: Ҳасан бу ўринда араблар деганида аҳли китоб бўлмаган бутпарастларини кўзда тутганини кўрамиз. Аммо аҳли китоб бўлганларидан Росулуллоҳ с.а.в. жизяни қабул қилганлар. Бу бир неча ҳадисларда баён қилинган. Набий с.а.в.нинг бутга сиғинадиган арабларнинг биронтасидан жизя олгани собит бўлмаган. Пайғамбаримиз с.а.в. «Фатҳ» ояти ва «Тавба» сураси нозил бўлганидан кейин улардан Исломга кириш, акс ҳолда уларга қарши уруш қилишдан бошқасини қабул қилмадилар. Пайғамбаримиз с.а.в.нинг Яман ва Нажрон аҳли каби араблардан жизя олгани ҳақидаги ривоятга келсак, Пайғамбаримиз с.а.в. жизяни аҳли китоб бўлмиш насоро ва яҳудлардан олганлар, бутларга сиғинадиган араблардан олмаганлар. Халифа жизя қабул қилинадиган кишиларга жизя миқдорини, вожиб бўладиган вақтини баён қилиб, улардан ҳар йили фақат бир марта олинишини, бойдан фалонча, бойлиги озроқдан фалонча олинишини маълум қилиб қўйиши лозим. Камбағалдан эса олинмайди. Бунга далил Аллоҳ Таолонинг ушбу қавлидир:

Яъни қудратидан келиб чиқиб демакдир. Аёллар ва болалардан ҳам жизя олинмайди. Жизя фақат балоғатга етган, тўлашга